"Denk er dus aan dat wisselcellen het hele bijenseizoen kunnen voorkomen. [...] Het begrip "stille moerwisseling" impliceert dat er geen zwermen af zullen komen."

Daar bleken Koningin Delphine en haar dochters anders over te denken. Terwijl we met Hemelvaart weg waren, is Koningin Delphine met een zwerm vanuit de kast vertrokken. Dat had ik niet zien aankomen, en aangezien er niemand thuis was hebben we de zwerm ook niet kunnen scheppen. Alleen aan de data van de BEEP base konden we terugzien dat er een zwerm was vertrokken.

Een aantal dagen later kreeg ik bericht dat de bijen leken te zwermen, maar niet helemaal zoals de zwermen voorheen deden. Ze waren in ieder geval neergestreken op een favoriete plek in de leilindes. Ik vond dat zwermen maar onzin van ze, dus heb ze geschept en terug in de kast gestopt. Dat leek goed te zijn verlopen, de bijen zaten daarna te stertselen op de vliegplank en de rust leek teruggekeerd.

Helaas was het een paar dagen later wederom raak, net toen ik een paar dagen weg was. Deze keer hing de zwerm in de haag aan de overkant van de weg, naast het voetpad langs de beek. Goed bereikbaar, maar gezien het aantal mensen dat hier dagelijks langs komt een heel stuk minder praktisch. Gelukkig werden er door het thuisfront voorzorgsmaatregelen getroffen, en kon 's avonds mijn uitstekende supportteam ook deze zwerm scheppen.

Het was voor hen even puzzelen met de beschikbare onderdelen in mijn voorraad, maar het is ze gelukt om de zwerm in de zesramer te huisvesten!

De voorjaarscontrole is inmiddels achter de rug, het volk van Koningin Delphine zat er goed bij. Het volk had ik ingewinterd op 2 broedkamers, omdat ik ze vlak voor het inwinteren nog had samengevoegd. Nu wilde ik wel van die tweede broedkamer af, maar helaas was het volk al zo gegroeid dat er in beide kamers broed zat. Dus, na een korte intensieve zoektocht naar de Koningin in de bovenste bak heb ik een moerrooster geplaatst, zodat ze ofwel beneden, ofwel boven zou zitten. Ik verwachtte en hoopte beneden, omdat beneden het meeste broed zat en ik haar bovenin niet kon vinden.

Een weekje later bleek de gok juist. Er was geen nieuw broed bij gekomen in de bovenste bak, en zowaar! in de onderste bak zag ik Koningin Delphine lopen. Dus, snel de koninginneklem pakken, Koningin opnieuw zoeken op het raam (die blijft namelijk niet rustig stil zitten), en vangen! En dan, de merkvloeistof... Maar waar is die? Niet in het gereedschapsbakje, niet in mijn zakken. Niet in de opslag bij mijn andere zooi spullen. Zonder de merkvloeistof heeft het geen zin om de koningin in de klem te houden, dus ik laat haar maar weer los. Ze heeft geen haast om weg te komen, en zo kan ik even genieten van deze mooie zwarte koningin.

10 dagen later is de volgende controle. Tot mijn verbazing zie ik een aantal gesloten moerdoppen in de kast zitten, een paar midden op het raam en een paar bovenaan. Het zijn geen zwermcellen, die zitten over het algemeen onderaan of aan de zijkant van de ramen. Bovendien zijn dat er meestal een stuk meer, 15-20, terwijl ik er maar 4 zag. Redcellen zijn het ook niet, dat zijn er kennelijk ook meer, en deze worden opgetrokken uit reeds aanwezige larfjes. De plaatsing is dus ook weer subtiel anders dan van de cellen die ik zie. Conclusie: de moerdoppen die ik zie zijn wisselcellen.
Wisselcellen worden opgetrokken door de werksters als ze vinden dat de huidige koningin niet voldoet. Het kan zijn dat ze ouder wordt en niet meer voldoende kan leggen. Het kan ook zijn dat een jonge moer slecht bevrucht is, bijvoorbeeld omdat ze erg vroeg of laat in het jaar is uitgelopen en er weinig darren waren. Theoretisch is Delphine van mei vorig jaar. Maar gezien het vreemde einde van het seizoen in 2022 zou het ook nog kunnen dat de huidige koningin niet Delphine is, maar een dochter die laat in het seizoen is geboren en bevrucht. Uiteindelijk maakt het niet uit: De werksters hebben besloten dat Koningin Delphine niet voldoet, en dat ze een nieuwe koningin nodig hebben.

Op een zonnige zondag eind april kreeg ik een berichtje: 'Volk kwijt?' met bijgevoegd een foto van een bestelwagen die onder de bijen zat. De kans was klein aangezien mijn volk op 2 broedkamers zat, maar ik had nog niet op zwermstemming kunnen controleren, dus het was niet onmogelijk. En of het nu mijn volk was of niet, de zwerm moest natuurlijk geschept. Aangekomen bij het busje van de foto zag ik geen bijen meer. Die bleken verder te zijn getrokken, en hingen nu aan een pergola in iemand's achtertuin. Een flinke zwerm, en ze hingen er bijna ideaal bij: op bereikbare hoogte en redelijk vrij. Ze waren nog wat aan het vliegen, de zwerm was nog maar net op deze plek aangekomen. Prima dus - zij konden tot rust komen terwijl ik mijn spullen verzamelde.

Een uurtje later was ik weer ter plaatse, gewapend met hulp-imker, emmer, lap vitrage, vegers, een kast, en uiteraard pak en handschoenen.
De zwerm hangt nu rustig op de tros aan de pergola, we kunnen er goed bij.

We hebben een groot deel van de zwerm in de emmer, en kunnen deze probleemloos in de klaarstaande kast storten. Zoals gebruikelijk zijn er veel rondvliegende bijen, en wachten we een tijdje om te zien of de rondvliegende bijen zich voegen bij diegenen die in de kast zitten, of dat ze terugkeren naar het restant van de tros. Dat laatste lijkt toch het geval - mogelijk hebben we de koningin niet in de emmer gehad bij de eerste poging. Daarom doen we een tweede poging. Nogmaals slaan we de tros af in de emmer. Ook vegen we zo veel mogelijk bijen die nog op de pergola en de klimplant zitten bij in de emmer. Deze storten we bij in de kast, waarna de we deksel op de kast doen. Nu lijken we succesvol. Er zijn nog steeds veel rondvliegende bijen, maar de plek van de tros raakt leeg, en op de vliegplank van de kast verschijnen steeds meer stertselende bijen!

Er is nu niets meer voor ons te doen, de bijen die nog rondvliegen zullen zelf het volk in de kast moeten vinden. We laten de kast dan ook staan en vertrekken om onze zwerm-schep-spullen weer op te ruimen. Een uurtje later kijken we nog even om de hoek - de kast is rustig maar duidelijk bezet, en er is geen nieuwe tros gevormd. We verklaren onze schep-actie succesvol.

Normaal gesproken laat je een geschepte zwerm een tijdje staan, en haal je een geschepte zwerm aan het einde van de middag of het begin van de avond op. Zo hebben alle bijen die nog rondvlogen ruim de tijd om zich bij het volk te voegen. Op de avond van het zwerm scheppen was ik echter verhinderd, dus ik haal de zwerm de volgende ochtend vroeg op, voordat ze tijd hebben om uit te vliegen. Het helpt in dit geval dat het kil regenachtig weer is, en de bijen lekker binnen zitten.
De kast is met een paar spanbanden snel klaargemaakt voor vervoer, en het is maar een kort ritje naar mijn bijenstand. Daar installeer ik de kast naast mijn andere volk, en is de verhuizing binnen Boekelo voor deze zwerm klaar! Aangezien het de komende week regenachtig en koud blijft, vervang ik een van de ramen kunstraat in de kast door een raam met voer. Zo kunnen de dames in alle rust zich de kast eigen maken. Het raam dat ik uit de kast haal, is al voor een deel uitgebouwd.

Een week later blijkt het volk zich goed thuis te voelen. Bij controle zijn alle ramen uitgebouwd, en zijn er ook al eitjes.
Welkom bij de Bijen uit Boekelo!

Op YouTube zijn alle filmpjes van dit avontuur terug te zien: Bijenzwerm uit Boekelo

Met de winter achter de rug is het tijd om te beginnen met de voorbereidingen voor het voorjaar. Normaal gesproken kijk je als imker eind maart, begin april in de kast van je volk. Doet de koningin het nog goed, is er broed en voldoende voer? Je wilt dan echter wel dat het weer geschikt is: Warmer dan 15 graden en niet regenachtig. Nu is dat tot op heden nog niet zo geweest, dus mijn voorjaarscontrole staat nog in de wacht.
Gelukkig zie ik de dames wel vliegen, en kan ik middels de BEEP base zien dat de tempratuur in de 30 graden zit. Er is dus broed, dat is goed. Door de glazen dekplank kan ik ook zien dat de bijen (weer) in de bovenste broedkamer zitten. De activiteit is goed dus!

Van de week trof ik 'smorgens een paar dames die zich voorbereiden op een nieuwe dag.

Bij de voorjaarscontrole wil ik ook eventuele ramen met overtollig wintervoer uit de kast halen en vervangen door ramen met kunstraat. Aangezien ik dit jaar over wil op een celmaat van 5,1mm, in plaats van de Nederlandse standaard 5,4mm, moest ik weer een avond bezig met het insmelten van kunstraat.
Gewapend met draadspanner, raampjes, transformator, en vellen kunstraat had ik na een avond werk weer een mooie stapel raampjes klaarliggen voor gebruik.

Een van de activiteiten die al een tijdje op de planning stond maar het steeds niet haalde was het bottelen van de honing van afgelopen jaar. Het bottelen van de emmer creme honing is nu eindelijk gelukt! 9 grote potten, 15 kleine potten, en 16 mini potjes staan te wachten op een label en kunnen dan in de verkoop. De mini potjes van 50gr wil ik per 3 in een mooi geschenkzakje stoppen, zodat het setjes worden met voorjaarshoning, creme voorjaarshoning, en zomerhoning. De zomerhoning moet nog gebotteld, dus dit mooie plan staat nog even stil.
Naast potten met creme honing heb ik ook een paar potten gemaakt met 'honingschuim'. Bij het maken van cremehoning komt er veel lucht in de honing, wat zich uit in een dikke schuimlaag bovenop de honing. Dit is prima te eten, en doet qua structuur denken aan erg luchtige noga. En zo kwam er een activiteit bij op de planning, namelijk noga maken. Maar eerst maar eens die zomerhoning in de potten zien te krijgen!

Met de stapel grote emmers in de schuur, en daarna in de kast onder de trap, rijst de vraag wat je nog meer met je honing kan doen.

Aangezien mijn man nogal eens bier brouwt met zijn vrienden, lijkt een alcoholisch honingdrankje een relatief makkelijke optie. En zo kom je er dan achter dat 'mede' de naam is voor de simpelste variant aan alcoholische honingdranken, en dat er nog veel meer versies bestaan.

Voor deze eerste uitstap kiezen we voor 2 versies, een klassieke mede (honing, water, en gist), en een cyser (honing, appelsap, en gist). De honing en het gist houden we hetzelfde, met het idee dat alle verschillen in smaak tussen de twee varianten worden veroorzaakt door het water versus appelsap verschil.

Voor de wintersport hebben we de eerste flesjes gebotteld. Helaas moeten we concluderen dat deze eerste poging niet precies is geslaagd...
Beide dranken hebben meer prik dan we hadden verwacht. De mede is niet lekker van smaak, en hoewel de cyser 'okee' is, is het niet de frisse maar toch stevig smaakvolle drank waarop we hadden gehoopt.

We gaan ons dus wat beter inlezen, wellicht zijn er andere gisten die beter geschikt zijn voor honingdrank, of moeten we toch iets anders doen in het proces. Een tweede poging volgt!

Na het samenvoegen van de twee volken volgde het inwinteren, het bijvoeren van de bijen zodat ze voldoende voorraad hebben om de winter door te komen. Over een periode van 2 weken voer ik de bijen regelmatig suikersiroop, wat ze omzetten in honing voor hun wintervoorraad. Aangezien ik twee volken heb samengevoegd en ze in 2 broedkamers zitten, voer ik 2 jerrycans op - totaal zo'n 18 kilo.

Vlak voor het voeren heb ik de BEEP base weer onder de kast gezet, waardoor ik gewicht, temperatuur in de kast, en geluid kan inzien. Vorige jaren heeft me dat gerust de winter doorgeholpen. Ik kan immers altijd zien hoe zwaar de kast is, en hoe warm het daar binnen is.
Dit jaar zijn de voerbeurten helaas minder goed te zien als vorig jaar, maar desalniettemin kan je goed zien dat het gewicht van de kast toeneemt naarmate ik meer heb gevoerd. En als je weet wat er in beginsel in zat, kan je ook rustiger aanzien hoe de voedselvoorraad afneemt. Het is inmiddels half januari, en de kast is zo'n 4 kilo lichter als in oktober bij de laatste voerbeurt.

Het kunnen volgen van de temperatuur was ook een fijn handvat deze winter.
Om te zorgen dat de bijen niet te veel last krijgen van de varroamijt, behandel ik ze door het jaar heen een aantal keer met verschillende bestrijdingsmiddelen. In de winter, als het volk broedloos is, behandel ik ze met oxaalzuur. Aangezien de meeste mijten in het broed zitten, is dit middel minder effectief als er een broednest aanwezig is. Vandaar het behandelmoment in de winter. Maar hoe weet je nou wanneer er geen broed meer is?
Volgens de boekjes houden de bijen een broednest warmer dan ze zelf als volwassen bijen nodig hebben. Geen broednest betekend dus een lagere temperatuur in de kast. En dit jaar was dat mooi terug te zien: De temperatuur in de kast lag rond de 30 graden, tot eind november toen het daalde naar tussen de 20 en 25 graden.

Geen broed, en daarmee het juiste moment voor de oxaalzuur behandeling!
Voor deze behandeling moet de kast even open. Je moet namelijk de bijen bedruppelen met de oxaalzuur oplossing. Een lastig moment, want je wilt niet dat het volk te veel afkoelt. En dit jaar voor mij extra lastig: Het volk zit tussen de twee broedkamers in. Ik moet de bovenste kast, die loodzwaar is van de wintervoorraad, met 1 hand omhoog kiepen zodat ik met de andere hand de spuit met de oxaalzuuroplossing kan vasthouden. Gelukkig gaat het goed en kan de kast snel weer dicht.

Het afkoelen van het volk lijkt ook mee te vallen - door de behandeling raken ze waarschijnlijk wat gestressed waardoor de temperatuur in de kast oploopt.

Daarmee zijn de handelingen voor de winter weer even afgerond. Hopelijk blijft de uitval de rest van de winter beperkt, en komen de bijen sterk het nieuwe jaar in!

Na het drama met de bijenuitlaat heb ik het volk van koningin Delphine onderworpen aan een uitgebreide inspectie. Dit ook aangezien ik de laatste honingkamer, die nog onder de kast stond na het slingeren, weg wilde hebben zodat ik (eindelijk) zou kunnen beginnen met inwinteren.

Het volk is wat gevoelig, ik hoor ze reageren met een luide zoem bij alles wat zorgt voor trilling in de kast: Het neerzetten van mijn gereedschap, het verwijderen van de deksel, het loswrikken van de dekplaat... Eenmaal in het volk zijn ze gewoon rustig, maar het blijft vreemd. Een voor een neem ik de raampjes uit de kast en controleer ik op gesloten honing, nectar, stuifmeel, en broed. Dat laatste vind ik maar heel beperkt. Op twee raampjes zie ik dikke larven en een stukje gesloten broed. Heel typisch, want ik had meer en ook jonger broed verwacht. Zou er dan ook iets zijn gebeurd met Koningin Delphine?

Na overleg met collega-imkers besluit ik om een raampje met broed uit de kast van Koningin Carmen over te zetten naar de kast van Koningin Delphine. Als er iets met Delphine gebeurd is, zullen de werksters op dit raam redcellen optrekken om een nieuwe koningin te maken. Mocht dat gebeuren, kan ik het volk verenigen met het volk van Koningin Carmen.
Op zoek dus naar broed in de kast van Carmen. Dit volk is mooi actief aan het vliegen, komt binnen met stuifmeel en verdedigd het vlieggat tegen indringers. Door de glazen dekplank ziet het er altijd prima uit.

Echter tijdens de controle krijg ik ook bij dit volk steeds meer vraagtekens. Vier van de 11 ramen zijn na het verhuizen van zesramer naar kast nog altijd niet uitgebouwd. Op een van de ramen vind ik een handjevol speeldopjes, geen van allen belegd. De ramen zien er verder mooi uit met nectar en stuifmeel, maar... waar is het broed?! In deze kast is helemaal geen broed te vinden, en ook Rode Carmen is nergens te bekennen.
Ik snap er helemaal niets van. Heb ik dan twee kasten met tevreden bijen maar zonder koningin?

Aangezien het al half september is vind ik dat ik niet langer kan afwachten. Ik heb beide volken al terug naar 1 broedkamer, dus ik besluit ter plaatse om ze op dat moment nog samen te voegen. De kast van Delphine, waar de meeste kans is dat er nog een koningin is, komt onderop. Op die broedkamer een natte krant met wat gaatjes er in, en daar bovenop de broedkamer van Carmen. Zo veel mogelijk van Carmen's bijen probeer ik bij in de kast te krijgen, maar er blijven er een aantal achter op de bodem van de kast. Deze beginnen al snel luid zoemend rond te vliegen, op zoek naar hun volk.

En zo heb ik ineens nog maar 1 kast staan. De 'verlaten' bijen zijn sneller dan verwacht verdwenen, zouden ze zo snel aansluiting hebben gevonden bij het volk van Delphine?
De volgende dag controleer ik hoe de samenvoeging verloopt. In de krant is een groot gat gevreten, waardoor er nu vrij verkeer is tussen de twee broedkamers. De bijen zijn rustig, kennelijk vinden ze dat ze vredig samen kunnen leven. De krant haal ik dus maar weg, die heeft zijn dienst bewezen. Daarna plaats ik de voerbak bovenop de kast en begin ik met suikerwater voeren. De inwintering is begonnen. Wellicht dat het samen aanleggen van de wintervoorraad de volken nog verder doet samenkomen.
Of Koninginnen Delphine en Carmen nog in de kast zitten is onzeker. Voordat ik de kast sluit voor de winter zal ik nog een keer controleren, en hopelijk heb ik dan meer zekerheid. Zonder ten minste een van hen zullen ze het voorjaar niet halen...

Na het honingslingeren houd je honingkamer raampjes over met restjes honing er in. Vaak is de raat in deze raampjes ook een beetje beschadigd door het ontzegelen. Een makkelijke oplossing is om de honingkamer terug te plaatsen onder je kast. De bijen repareren de cellen, likken de laatste honing er uit en slaan deze elders in de kast op.
Dit had ik ook gedaan, en afgelopen weekend had ik deze honingkamers bovenop de kast geplaatst, op een dekplank met een bijenuitlaat. Via de bijenuitlaat kunnen de bijen van de bovenste kamers naar beneden lopen, maar niet terug omhoog. Op deze manier heb je na een aantal dagen de bovenste kamers bijenvrij.

Deze keer liep het helaas anders. Bij beide kasten heb ik de bijenuitlaat zonder goed te checken in de dekplank gelegd. Bij de kast van Koningin Delphine zijn daarmee de gaatjes waardoor de bijen er weer uit kunnen boven een raampje van de kamer er onder terecht gekomen. De bijen konden er daardoor niet uit.
Normaal gesproken is dat geen ramp, maar er zaten nu veel bijen in een honingkamer met lege raampjes - er was dus niets te eten. Bovendien is het begin deze week nog erg warm geweest, waardoor de temperatuur in de kast flink zal zijn opgelopen. Toen ik vanavond in de kast keek, vond ik dan ook een scene als uit een horrorfilm: ruim een centimeter diep dode en stervende bijen onderin de honingkamer. Dode bijen op en in de raat. En misschien wel het ergste, de bijenuitlaat helemaal volgepakt met dode bijen. Iedereen wilde naar buiten maar niemand kon er uit...

Bij de opruimactie kwam ik nog levende bijen tegen, en zo werd het toch nog een soort reddingsoperatie. Na het verwijderen van zo veel mogelijk dode bijen van de raampjes heb ik de honingkamer met raat en overlevenden teruggeplaatst op de kast. Hopelijk kunnen deze dames zo weer bijkomen en redden ze het.
Ik voel me heel schuldig. Het is een domme en makkelijk te voorkomen fout, die veel bijen het leven heeft gekost. Enige troost is dat me dit nooit weer gebeurd.

Begin augustus, na de vakantie, kwam ik terug bij de kasten, en zag al vlot dat de kast van de krakers er niet heel actief uit zag. Controle van het volk was dus op z'n plaats.
Helaas zag het er ook van binnen niet heel goed uit. Twee raampjes met bijen, geen noemenswaardige voorraad en, het belangrijkste, praktisch geen broed. Er waren een paar stukjes met gesloten broed, waarvan het meeste op uitlopen leek te staan, maar geen eitjes of larven. En geen koningin te zien, maar ook geen doppen. Wat was hier aan de hand? En wat zou ik nu doen met het volk?

Een volk zonder koningin is ten dode opgeschreven, er komen geen nieuwe bijen bij, en de werksters zullen uiteindelijk sterven. Het is mogelijk om een raam met broed uit een ander volk in te hangen, zodat de werksters een nieuwe koningin kunnen optrekken. In dit geval twijfelde ik aan de wijsheid daarvan. Het is tenslotte al eind augustus, en een volk moet sterk en groot genoeg zijn om de winter door te kunnen komen.
Een alternatief is om het volk samen te voegen met een ander, groter volk. Echter heb je dan ook kans om sluimerende ziektes uit het kleine volk te introduceren in het grotere volk. Uiteindelijk heb ik besloten het volk even te laten voor wat het was.

Twee weken later keek ik weer in de kast. Het volk leek niet verder gekrompen, en het restant aan broed dat ik vorige keer zag was uitgelopen. Maar wat zag ik nog meer... Een dikke zwarte koningin!
Het kan goed zijn dat ik bij de eerdere controle een dop heb gemist, en dat er dus toch een jonge koningin in de kast zat op dat moment. Zolang koninginnen nog niet aan de leg zijn, zijn ze een stuk moeilijker te herkennen. Na enig overpeinzen heb ik het volk verhuist van een grote kast naar de zesramer, het vlieggat een stuk verkleind en ze voerramen gegeven. Dit laatste zou nog wel weer eens een probleem kunnen worden, als ze met te weinig blijken om die ramen effectief te verdedigen. In dat geval zullen ze beroofd worden door andere bijen (en wespen), en alsnog geen voer hebben. Maar 1 ding lijkt zeker, zonder voer redden ze het sowieso niet, en ze zullen voorraad nodig hebben om de koningin aan het leggen te krijgen.

De ramen met raat die we eerder onder de kast vandaan hebben gehaald heb ik verwijderd. Het is prachtig om te zien hoe ze de losse stukken weer aan elkaar hebben gekregen, maar in de kast is het eigenlijk geen werkbare raat. Voorlopig zit de puzzelraat in een zak, maar binnenkort zal ik het toch maar omsmelten.

Update!
Een paar dagen later blijkt gelukkig dat het volk de uitdaging vol heeft aangenomen! Het vlieggat wordt dichtgehouden door een team aan werksters, terwijl al het inkomende verkeer gecheckt wordt. Prachtig om te zien!

Eindelijk was daar de tijd om de honing die ik eerder had geoogst te bottelen. De snijkraan die al een tijd in de bak ligt hebben we eindelijk geinstalleerd in een voedselveilige emmer, en daarmee kan het bottelen beginnen! Samen met mijn man ging ik aan de slag met actieve zuurstof om de potjes en deksels schoon te maken.

Drie uur later waren we eindelijk klaar, maar het resultaat mag er zijn. 33 potten van 450 gram en 23 potten van 250 gram. En dit is alleen nog maar de honing van het volk van Koningin Bianca - de ramen uit de kast van Carmen staan nog steeds te wachten.

Ik had twee emmers, met honing uit twee verschillende honingkamers. De ene emmer was al een stuk verder gekristaliseerd dan de andere emmer, en het is niet helemaal duidelijk waarom. Wellicht is de meer gekristaliseerde emmer de eerste geplaatste honingkamer geweest, waar de honing dus al langer in de raten zit. Deze honing is op zich erg geschikt om creme-honing van te maken, maar dat heb ik met deze batch niet gedaan. Misschien iets voor een volgende keer.

Door omstandigheden lukt het me steeds niet om iets te doen met de krakers. Een probleem is huisvesting: ik heb geen derde kast, de zesramer is bezet, en de geleende zesramer durf ik na twee ontsnapte zwermen niet meer te gebruiken. Ook het weer speelt parten, het wordt een tijdje een stuk frisser, en we zijn nog een aantal dagen weg als het wél lekker weer is. Het maakt de krakers niet uit, ze blijven rustig zitten.
Bij het onder de kast turen naar de tros word het op een gegeven moment duidelijk dat ze raat bouwen. Dat is onhandig. En als het dan een dag goed weer is en veel krakers uitgevlogen zijn, wordt het duidelijk dat ze niet alleen raat hebben gebouwd, maar dat er ook een leggende koningin is. Er zit broed in de raat...

Als dan eindelijk mijn derde kast is gearriveerd kan ik, met hulp van bevriende imker Helena, de krakers een huis geven.
Heel voorzichtig steken we alle stukken raat los. De delen met broed puzzelen we in een bouwraam en zetten we vast met grote elastieken. Het is een heel karwei en ik ben heel blij dat ik hulp heb voor deze klus! De puzzelraampjes met broed en elastieken zetten we, samen met wat raampjes kunstraat en een voerraam, in de nieuwe kast.
Missie geslaagd, de krakers zijn weg ónder de kast, en zitten nu weer ín de kast!

3 bomvolle honingkamers en 1 halfvolle honingkamer had ik een tijdje geleden al van de kasten afgehaald. Die hebben daarna een tijdje gestaan, aangezien ik geen tijd had om de slingerruimte te bespreken en te gaan slingeren. Maar vandaag was het dan zo ver, en heb ik samen met collega-imker Helena de avond doorgebracht in het Koetshuis, de verenigingsruimte van de NBV afdeling Enschede.

Ontzegelen, uitvinden hoe de slinger ook al weer werkt, het kost toch allemaal meer tijd dan ik dacht, en zo zijn vandaag slechts 2 van de 4 honingkamers geslingerd. Deze hebben wel een prachtige oogst van +/- 14 liter honing opgeleverd! De emmers met honing staan nu in de schuur, wachtend op de dag dat de nieuwe potjes zijn gearriveerd en het bottelen kan beginnen.

Een tijdje geleden kwam het bij de juf van mijn oudste zoon ter sprake dat ik imker ben. 'Dat is leuk! Zou je een keer wat aan de klas willen vertellen?'
Ik zei ja, en daarna heb ik mezelf totaal opgevreten van de zorgen, want wat vertel je nou over bijen aan een kleuterklas? Het mag niet te lang zijn, of te ingewikkeld. Het moet wel leuk en informatief zijn, en niet al te simpel. Ik ging bezig met powerpoint, en binnen afzienbare tijd had ik 24 slides, wat bij een normale presentatie al bijna een half uur aan tijd zou zijn. Gelukkig bleek dit mee te vallen, ik had de inhoud per slide beperkt gehouden.

Bepakt met presentatie, imkerpak, gereedschap, en demonstratiekast kwam ik aan op school.
Bij drie kleuterklassen heb ik mijn verhaal gedaan, en de meeste kinderen hebben braaf geluisterd en vonden het interessant! Ik had veel foto's en filmpjes uitgekozen van mijn volken. We hebben de bijendans geoefend (grote hit onder 4-6 jarigen), en alle kinderen mochten een beetje honing proeven uit een van de honingramen. Het was leuk om te doen! Extra bijzonder was dat ik in de dagen erna een aantal keer ben aangesproken door andere ouders, dat hun kind het thuis enthousiast over mijn presentatie had gehad.

De veelbewogen bijendagen zijn niet niet voorbij.
Al vroeg op de dag kreeg een een filmpje toegestuurd van een lucht vol bijen, en even later een foto van een tros in een boompje. Opnieuw een zwerm van een van de kasten, die gelukkig wel goed bereikbaar dicht bij de stand was neergestreken. Met behulp van een trap en een emmer had ik ze vrij vlot te pakken. Aangezien ik de zesramer nog bij de hand had, kon ik de emmer makkelijk leegstorten in het kastje en deze vlakbij neerzetten. Ik zag stromen bijen het kastje in lopen, dus dat zat goed: de koningin zat in de zesramer en de rest van het volk zou zich bij haar voegen. Ik liet de zesramer achter met de intentie de zwerm later op de dag weer bij de andere kasten te zetten.

Helaas, toen ik gedurende de middag nogmaals bij de zesramer kwam kijken, was deze leeg. Ook in de omliggende bomen was niets te zien dat wees op de zwerm. De bijen waren gevlogen...

Echter kreeg ik aan het einde van de middag kreeg ik een filmpje vanaf de bijenstand: 'Er gaat iets niet goed.' De hele voorkant van de kast (op dat moment een broedkamer en 3 honingkamers hoog) zat stampvol met bijen! Zou dit de zwerm zijn die probeerde terug te keren naar huis?

In de loop van de avond werd het rustiger. Het was niet helemaal duidelijk waar al die bijen naartoe waren gegaan, maar in ieder geval een deel is onder de kast gaan hangen. 'Ze kruipen de kast wel weer in' denk ik op dat moment nog. Dat doen ze echter niet. Een flinke tros bijen blijft onder de kast van Delphine hangen, ook 's nachts, als het regent, en als het kouder wordt. Door omstandigheden lukt het niet om snel in te grijpen, met ruimtegebrek als een van de redenen. De zwerm van Carmen zit namelijk nog in de zesramer, Delphine I of II in de kast waar de zwerm onder hangt, en de dochter van Carmen in de andere kast. De geleende zesramer waar nu al twee keer een zwerm uit is ontsnapt durf ik niet nog een keer te gebruiken. 'Ze blijven vast nog wel even zitten', denk ik.

Om de afgezwermde bijen van Koningin Delphine's bruidszwerm goed terug te kunnen storten in de kast, heb ik een extra ring op de broedkamer geplaatst. Deze ring heeft de afmeting van een honingkamer, maar heeft geen afstandsrepen en kan ik dus geen raampjes in hangen. Normaal gesproken gebruik ik deze om ruimte te maken voor bijvoorbeeld de voerbak of de mierenzuur verdamper.

De ring heeft ongeveer anderhalve dag op de broedkamer gestaan voordat ik gelegenheid had om hem weer weg te halen. Heel naiëf dacht ik dat de bijen ondertussen rustig in de broedkamer of honingkamers waren gaan zitten. Dat was niet het geval, ze hadden goed gebruik gemaakt van de open ruimte!

Met het vertrek van de bruidszwerm van Koningin Delphine heb ik een probleem in de kast waar ze uit kwamen. Tenslotte, Koningin Bianca is waarschijnlijk al ruim twee weken weg, waardoor er geen jong broed meer in de kast zit. En nu is Delphine er vandoor, waardoor er voor zover ik weet geen koningin (al dan niet leggend) meer in de kast zit. De andere grote kast zit ook geen leggende koningin of jong broed in: Begin mei is Koningin Carmen uitgezwermd, en ik ben nog niet zeker of er in die kast al een nieuwe koningin is uitgelopen, of hoe het met haar gaat.

Gelukkig heb ik de zwerm van Koningin Carmen weten te vangen, en aangezien dat al een aantal dagen geleden was, heb ik hoop dat ze in de zesramer al voldoende kunstraat hebben uitgebouwd zodat Carmen weer kan gaan leggen. En inderdaad! Er zijn al een aantal ramen vol met eitjes. Een van deze ramen zet ik over naar de kast waaruit Delphine met haar bruidszwerm is vertrokken: De opvolging kan weer geregeld worden door de dappere en geduldige onderdanen.

Terwijl ik het moerrooster vast heb om de stukjes wildbouw was af te krabben, kastbeitel al in de hand, zie ik ineens iets dat wel heel erg lijkt op... een uitlopende moercel...
Deze moercel moet zoongeveer de laatste zijn die Bianca heeft belegd, aangezien koninginnen er 16 dagen over doen van ei tot bij. Daarbij heb ik haar ook nog over het hoofd gezien toen ik in het begin van de week de andere moercellen heb weggebroken en Delphine heb laten uitlopen.

Het is een vreemde gang van zaken, maar... Welkom Delphine II!

De kast van nieuw uitgelopen koningin Delphine zit bom- en bomvol. Helaas ontbreekt het me dit jaar aan goede planningsvaardigheden, dus heb ik (wederom) geen honingkamers klaarstaan om de kast mee uit te breiden. Deze zijn besteld, dus het is afwachten wat er tussendoor gebeurd. Delphine is voor zover ik weet de enige koningin in de kast, en er is geen jong broed meer aanwezig. Zwermen zou de achterblijvers ten dode opschrijven, daarom verwacht ik dat de bijen (hoe ongelukkig ook) gewoon allemaal in de kast zullen blijven.

Vrijdag krijg ik in de loop van de middag een telefoontje van mijn schoonvader: ‘De bijen zijn heel erg aan het vliegen, wat kan er aan de hand zijn?’

Het is drie dagen na het uitlopen van Delphine, maar hoe zat dat ook al weer met de bruidsvlucht? Internet het weet uiteraard, de bruidsvlucht volgt meestal zo’n vijf dagen na het uitlopen, nadat de jonge koningin vanaf dag 3 een of meerdere oriëntatie vluchten heeft gemaakt. ‘Soms,’ zegt Imkerpedia, ‘word de jonge koningin vergezeld door een hoeveelheid bijen waar ze niet van kan loskomen. Deze bruidszwerm zoekt een nieuw onderkomen.’ Dit schijnt vooral voor te komen bij een volk met zwermneigingen, maar zonder koningin. Precies de omstandigheden waarin dit volk zich bevind dus...

De zwerm komt tot rust niet ver van de kast, in de lindebomen aan de rand van de tuin. In de namiddag ben ik weer thuis en kan ik een poging wagen ze te scheppen. Ze hangen bereikbaar, maar zitten voornamelijk op de stam van een van de bomen, waardoor ze niet ideaal te scheppen zijn. Omdat mijn schoonouders ze zagen landen, heb ik een redelijk idee waar de koningin zit. Dat stuk van de tros probeer ik dus in de emmer te krijgen.De emmer zit al snel vol, deze plaats ik op het vooraf uitgespreide kleed, met een kant op een steen zodat andere bijen zich bij de rest kan voegen. Ondertussen ga ik met een andere emmer naar de andere kant van de heg en klop nog een deel van de zwerm in de andere emmer. Deze plaats ik naast de eerste op het kleed. Al vrij vlot lijkt het er op dat in emmer 1 een koningin zit: er is duidelijk te zien dat de bijen uit emmer 2 over het kleed naar emmer 1 lopen. Ook vanuit de boom lopen bijen over de stam naar beneden richting emmer 1. Er blijft echter een deel standvastig in de lindeboom hangen.

Ik besluit de emmers en de zwerm even te laten wat ze zijn en wat klusjes bij de andere kasten op te pakken. Als ik daar mee klaar ben, is emmer 2 nagenoeg leeg en emmer 1 goed bezet. De tros in de lindeboom hangt er nog steeds. Voordat ik vertrek sla ik nogmaals zo veel mogelijk bijen af in emmer 2, en zet deze op de kop naast emmer 1, zodat de bijen elkaar makkelijk kunnen vinden.

In de avond (nadat ik een zesramer heb kunnen lenen) kom ik terug, met de verwachting alle bijen in emmer 1 te vinden. De bijen dachten er anders over: in emmer 2 zit een tros bijna even groot als in emmer 1. Ik begin maar met emmer 1, deze stort ik uit in de zesramer en plaats de raampjes kunstraat en een raampje met voer. De bijen lijken blij en klimmen direct op de raampjes met raat. Eerste missie volbracht.

De zesramer lijkt wel al vrij vol met al deze bijen, en ik heb niet het idee dat ik de andere emmer bijen hier ook nog bij in kan stoppen. Terug in de kast dan maar. Gelukkig bedenk ik op tijd dat het onhandig is om deze tros, die misschien een 2e koning bevat, in de honingkamers te storten. De eventuele koningin zou dan vast zitten boven het moerrooster. Ik besluit om bovenop de broedkamer een losse ring te zetten, zodat de bijen makkelijk in de kast te storten zijn. Daar bovenop komt het moerrooster, en dan de honingkamers. Zo bedacht, zo gedaan, ook de tweede missie volbracht!

De volgende dag blijkt de zesramer waarin de bijen uit emmer 1 zaten, waarvan ik praktisch zeker was dat koningin Delphine in zat, leeg is. Waar ze zijn gebleven? Geen idee. Ze zijn begonnen met raten bouwen op de raampjes met kunstraat, maar de aanzet is minimaal. Ze zullen dus smorgens al vroeg zijn vertrokken.
Er zijn verschillende mogelijkheden, al zal ik er niet achter komen wat er precies gebeurd is. Een mogelijkheid is dat Delphine en haar bruidszwerm toch verder gezwermd zijn, en dan hopelijk door een andere imker geschept. Een andere mogelijkheid is dat ze terug zijn gegaan naar de grote kast. Het zou kunnen dat Delphine überhaupt niet bij ze was en ze daarom terug zijn gegaan, of dat ze mét Delphine zijn teruggekeerd. 1 ding is zeker, en dat is dat de grote kast vol zit, en niet per se minder vol lijkt dan voor de bruidszwerm.

Ik verbaasde me er al even over dat de kneiterdrukke kast van Koningin Bianca niet had gezwermd, zeker nadat Carmen dat wel deed. Aangezien de kast zo druk was, besloot ik uit de 1e HK een aantal ramen uit te halen en te vervangen door KR. De kamers zaten erg vol, maar de bijen waren rustig.
Toen ging ik de BK in, met het idee doppen te breken zodat ik tijd had en mssn nog kon uitbreiden. Kast open… meep, meep, meep! Tuter!

Maar waarom was de kast dan niet gezwermd? Uitgekeken naar de Q maar niet gezien. Doppen weggebroken, bijna aan het eind beseft dat ik ook eigenlijk geen nieuw broed heb gezien… Alleen gesloten broed en dikke larven. Dus hoogstwaarschijnlijk geen Q… Maar ja, ook geen doppen nu meer, dus wat nu?

De uitgebroken doppen heb ik open gepulkt, maar een van de doppen was op dat moment aan het uitlopen! De uitgekomen nieuwe koningin heb ik gevangen en via de vliegspleet terug laten lopen in het volk. Hopelijk komt het goed!

Op dinsdag 3 mei is Koningin Carmen vertrokken met een zwerm. Dit was te zien in de data van de BEEP base, een plotseling verlies van zo'n 2kg rond het middaguur.

Op 4 mei de zwerm gevonden, deze lag schuin voor de kast op een boomstronk. Geprobeerd om deze met de hand in de 6-ramer te scheppen, maar dat lukte niet. De bijen zaten in alle kieren en gaten van de stronk. Uiteindelijk de stronk op de kop 'afgeslagen', hierbij (bleek) de Q ook in de bak terecht te komen. Helaas ook een hoop troep dus zo overgieten in de kast ging niet. QC zag ik ineens lopen, maar direct daarna wegvliegen: De rest van de bijen volgde snel.

Gelukkig kwam de zwerm niet veel verder weer tot rust, aan de buitenkant van het tuinhek, net naast de sloot. Ze waren een stuk beter gepositioneerd deze keer, en ik kon ze makkelijk afslaan in een emmer. Ze waren begrijpelijkerwijs vrij narrig, dus de emmer op de kop gezet voor het inlopen en ze achter gelaten.

Gedurende de middag is de emmer kennelijk nog omgevallen, een eindje naar beneden richting de sloot, maar QC is blijven zitten en de zwerm is weer in de emmer gaan zitten. Dit maakte het oppakken en meenemen naar de bijenstand makkelijk. Ze in de 6-ramer krijgen was lastiger, aangezien ik geen extra kamer heb voor de 6-ramer. We hadden daarom van karton een soort trechter gemaakt. Helaas bleven ze erg op de zijkanten van de doos zitten ipv de kast in de gaan. In de hoop dat ze 's nachts zich zouden bedenken, hebben we de bovenkant gesloten en ze achtergelaten voor de nacht.

Vanmorgen bleek de doos half van de kast afgeschoven te zijn (kat? insluipers?), en hadden de bijen natuurlijk besloten om in de vouwen van de doos te zitten in plaats van in de kast. Ik heb ze succesvol in de kast geschud, dekplank geplaatst en de deksel gesloten. Ze zijn niet vertrokken dus het lijkt veilig te veronderstellen dat QC in de kast zit.